Życie na podsłuchu / Leben der Anderen, Das (2006)

Ciągłe podsłuchiwanie, podglądanie, obserwacja to czynności, które śmiało można nazwać inwigilacją. Każdy z nas doświadcza tego codziennie, może nie na dużą skalę, ale w pewnym stopniu na pewno. Mowa tutaj o wścibskim sąsiedzie, pracodawcy lub innych ciekawskich. Ludzie mają to do siebie, że lubią wchodzić z butami w cudze życie, a w swoim własnym mają bałagan. Tego już, niestety, nie zmienimy, taka jest ludzka natura.

Inwigilacją na masową skalę trudniły się przede wszystkim państwa o ustroju totalitarnym, gdzie na wszystko czujnym okiem patrzył wielki brat. Śledzono w ZSRR, NRD, a nawet w Polsce Ludowej, a w niektórych państwach – jak USA – do dziś jest to praktykowane, czego przykładem jest film Wróg publiczny z Willem Smithem i Gene Hackmanem. W większości krajów po upadku komunizmu zaprzestano prześladowania, jednak pamięć o tym pozostała, dzięki czemu powstają takie filmy, jak Życie na podsłuchu.

Niemiecki film opowiada historię życia w dawnym NRD lat osiemdziesiątych, gdzie wszystko i wszyscy byli kontrolowani przez agentów STASI (niem. Staatssicherheit – Służba Bezpieczeństwa). Wolność słowa nie istniała, to, co zostało napisane, czy nawet pokazane na teatralnej scenie, było przefiltrowywane, aby zataić prawdę o życiu wschodnich Niemiec. Agent Gerd Wissler (Ulrich Mühe) dostaje zadanie, ciągłego obserwowania jednego z reżyserów teatralnych, Georga Dreymana (Sebastian Koch), który według STASI pracuje na niekorzyść państwa. Całe jego mieszkanie zostaje okablowane najnowszymi dostępnymi w tamtych czasach urządzeniami, pozwalającymi na podsłuchiwanie, nagrywanie, a nawet podglądanie, tylko po to, żeby udowodnić zdradę. Wissler godzinami siedzi w tajnym pomieszczeniu, pisze raporty z każdej chwili życia obserwowanego, staje się jego cieniem, prześladowcą, a jednocześnie wybawicielem. Georg po samobójstwie swojego przyjaciela, reżysera Alberta Jerska, który za swoją dosłowność i prawdziwość zostaje skazany przez władze na przymusowe bezrobocie, postanawia wraz z przyjaciółmi pokazać światu życie w reżimie NRD. Cały plan byłby idealny, gdyby nie ciągła obserwacja STASI, lecz okazuje się, że nawet agenci Służb Bezpieczeństwa mają uczucia i mogą zrobić coś wbrew panującym prawom.

Akcja filmu rozpoczyna się w 1984 roku, a kończy się gdzieś w połowie lat dziewięćdziesiątych, dawno po upadku muru berlińskiego i wielkim powrocie do normalnego życia. Film ukazuje smutne i szare życie tamtych Niemiec, gdzie ludzie naprawdę żyli w strachu. Człowiekowi zawsze udowodniono winę, bo po wielogodzinnych, morderczych przesłuchaniach i tak każdy by się przyznał. Dla ludzi STASI nie było rzeczy niemożliwych, panowała surowa dyscyplina, a wszelkie sprzeciwianie lub nawet wyśmiewanie się z systemu lub z Ericha Honeckera (Przewodniczący Rady państwa NRD) było bezwzględnie tłumione. Nawet ci najbardziej zasłużeni, jak agent Wissler (kryptonim HGW XX/7), musieli cierpieć za swoje człowieczeństwo i próby zmian istniejącej rzeczywistości.

Film zdobył wielkie uznanie na świecie. Otrzymał między innymi Oskara za najlepszy film obcojęzyczny, Nagrodę Publiczności Warszawskiego Festiwalu Filmowego czy też Europejską Nagrodę Filmową. Obraz doceniony, jednak muszę powiedzieć, że bardzo trudny i trzeba mieć dużo samozaparcia, aby zdecydować się na jego obejrzenie. Często wydaje się, że dana scena nie ma końca, że wszystko gdzieś zatrzymało się w czasie, a my zaraz uśniemy. Taki jest styl tego filmu i po prostu trzeba lubić taki typ kina, ale pomimo pewnych niuansów polecam gorąco. Najważniejszym wnioskiem wypływającym po obejrzeniu filmu jest myśl, że mimo upadku wielkich, totalitarnych państw, nadal każdy z nas jest w jakiś sposób inwigilowany. Technika pozwala zlokalizować każdego w każdym miejscu globu i dokładnie zarejestrować jego poczynania. Wszyscy o tym wiedzą, ale nikt nie mówi głośno, bo jest to sprawa oczywista. Twoja anonimowość już dawno nie istnieje i może właśnie Ty jesteś teraz podsłuchiwany.

Tytuł oryginalny: Lives of Others, The (Leben der Anderen, Das)
Reżyseria: Florian Henckel von Donnersmarck
Scenariusz: Florian Henckel von Donnersmarck
Zdjęcia: Hagen Bogdanski
Muzyka: Stéphane Moucha, Gabriel Yared
Produkcja: Niemcy
Gatunek: Dramat
Data premiery (Świat): 23.02.2006
Data premiery (Polska): 26.01.2007
Czas trwania: 137 minut
Obsada: Martina Gedeck, Ulrich Muhe, Sebastian Koch, Ulrich Tukur, Thomas Thieme, Thomas Arnold