Papusza (2013)

Ocena filmu „Papusza” może sprawić pewien problem. Bo z jednej strony mamy tu do czynienia z technicznym i aktorskim arcydziełem. Zdjęcia i muzyka wypadły rewelacyjnie. Główne role też. Problem może tkwić w scenariuszu: bo to nie jest typowa biografia „pierwszej polskiej cygańskiej poetki”. To jest bardziej fresk i próba wytłumaczenia nam, widzom, praktycznie obcej kultury i sposobu życia. Bronisława Wajs jest jakby obok, niby jest bohaterką, ale jakby nie do końca pierwszoplanową, bo na czoło wysuwają się jej pobratymcy. Miejscami zdaje się ona gubić, jak w pewnej scenie, gdy stoi nie przy ogniu ze swoimi, ale oddalona od nich. Nie potrafię stwierdzić, czy film w jakiś sposób pomógł mi zrozumieć fenomen polskich Romów tamtych lat. Na pewno wielu rzeczy dalej nie będę rozumiał, inne będą dla mnie ciekawym, barwnym folklorem. Można pokusić się o stwierdzenie, że Krauzowie tylko zasygnalizowali temat, żeby widzowie zdecydowali się na jego pogłębienie. To też ciekawa metoda. Myślę, że zrobili to dość umiejętnie.

Obraz państwa Krauzów jest także opowieścią o balansowaniu między własnymi pragnieniami a oczekiwaniami społeczeństwa, danej wspólnoty względem Papuszy. To opowieść o tym, że bardzo często te oczekiwania się ze sobą rozmijają, co doprowadza do duchowego i psychicznego rozdarcia. Wajs, rozpoczynając naukę czytania i pisania, zdecydowała się być niejako w dwóch odrębnych światach: świecie tradycji ustnej, gdzie sam fakt umiejętności czytania był postrzegany dość negatywnie (słowo pisane było traktowane jak zaklęcia), ale za to w świecie bardzo barwnym, pełnym symboli, niepisanej poezji, niemalże w świecie dziewiczym; a drugi to świat słowa pisanego, który może dać sławę, ale równocześnie oddala i wyobcowuje z tego pierwszego świata. Papusza w jakiś sposób próbowała te dwa światy ze sobą pogodzić, jednak spotkała się z odrzuceniem i niezrozumieniem ze strony swojej społeczności, co przypłaciła chorobą psychiczną.

Tytuł oryginalny: Papusza
Reżyseria: Joanna Kos-Krauze, Krzysztof Krauze
Scenariusz: Joanna Kos-Krauze, Krzysztof Krauze
Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Wojciech Staroń
Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz
Produkcja: Polska
Gatunek: Dramat
Data premiery (Świat): 15.11.2013
Data premiery (Polska): 15.11.2013
Czas trwania: 126 minut
Obsada: Jowita Budnik, Antoni Pawlicki, Zbigniew Waleryś, Artur Steranko i inni