Eksperyment / Experiment, Das (2001)

Po obejrzeniu tego filmu miałem bardzo mieszane uczucia. Nie było to jednak spowodowane problemem oceny, czy film jest dobry czy słaby, a tym, że po jego oglądnięciu długo nie mogłem uwierzyć w to co zobaczyłem. Do tej pory nawet nie przychodziło mi na myśl, że podobna sytuacja mogła mieć miejsce i coś podobnego mogło wydarzyć się naprawdę. Tak, tak to co zobaczymy w tym filmie zostało oparte na prawdziwych wydarzeniach. W 1971 roku w Stanach Zjednoczonych w Paolo Alto przeprowadzono niechlubny eksperyment. Naukowcy wyodrębnili w laboratorium grupę 20 ludzi, których poddali obserwacji. 12 z nich miało odgrywać rolę więźniów, 8 strażników. Więźniowie przebywali w odosobnieniu, a obowiązujące ich zasady były na pierwszy rzut oka dosyć łagodne. Strażnicy tymczasem mieli pełnić swoją funkcję tak, jak zwykle robią to strażnicy, z jednym tylko zastrzeżeniem: nie mogli używać przemocy. Wszystkich uczestników eksperymentu obowiązywała zasada: mam dość, mogę wyjść. W każdej chwili można było zrezygnować. Nikt jednak tego nie zrobił, ale ze względu na to co się mogło wydarzyć, bardzo szybko przerwano prowadzone badania. Gdyby jednak tego nie zrobiono, to skutki mogłyby być tak tragiczne, jak przedstawione właśnie w tym filmie.

Obraz ten wielokrotnie był już nagradzany, zarówno ze strony krytyków jak i widzów i uważam, że jest to jak najbardziej słuszna decyzja. Pomimo, iż nie jest to typowy film grozy to wydaje mi się, iż każdy miłośnik mrocznego kina powinien zobaczyć ten obraz. Nie dla jego wartości artystycznych (chociaż i z tej strony na pewno by nie zaszkodziło), ale przede wszystkim aby przekonać się chociaż w niewielkiej mierze jak mogło wyglądać kiedyś życie w obozach koncentracyjnych, lub obecnie w więzieniach. Po za tym, film ten jest doskonałym przykładem tego jak dziką jest natura ludzka. Pomimo, iż cywilizowany świat niejako zaprzeczał by podobnym faktom, to niestety instynkt zwierzęcy nadal pozostanie nieodzowną częścią każdego z nas…

Jak już wspominałem, akcja tego filmu koncentruje się na 20 osobach , które pomyślnie przeszły wszystkie badania i zostały przyjęte do wzięcia udziału w eksperymencie mającym na celu określić ludzkie zachowanie w warunkach zamkniętych i pod nadzorem (nie koniecznie więziennych). Badania miały być przeprowadzone w obydwu kierunkach zarówno chciano poznać ludzi zamkniętych jak i ich strażników. Początkowo wydawało się, że wszystko jest w porządku. Poddani eksperymentowi ludzie odgrywali swoje role, naukowcy notowali spostrzeżenia. Z czasem pomiędzy grupami zaczęło się pojawiać napięcie. Początkowo niegroźne. Jednak sytuacja szybko zaczęła wymykać się spod kontroli naukowców. Tarek Fahd, więzień nr 77, dość radykalnie zaczął nadużywać cierpliwości strażników, a przez to zyskał sobie ogromną sympatię wśród grupy /więźniów/. Niestety jego wpływ na grupę w niedługim czasie zaowocował wybuchem buntu wśród przesiadujących w celach osób. Więźniowie doskonale zdawali sobie sprawę z tego że strażnicy nie mogą użyć przemocy fizycznej i dzięki temu bawili się w najlepsze (zamknęli nawet dwóch strażników w celi więziennej). Ale kto powiedział że najgorsza jest przemoc fizyczna? Świadomi tego strażnicy przy pomocy gaśnic /ugasili ognisko buntu/, ale już od tej pory postanowili sobie wyrobić u więźniów szacunek. A czynili to w bardzo prosty sposób, stosując jak zawsze skuteczną w każdej ekstremalnej sytuacji przemoc psychiczną. Wiedzieli oni doskonale, że jeżeli uda się im zneutralizować główny zapalnik wszystkich poniżających ich sytuacji (czyli dokładnie rzecz biorąc więźnia nr 77), to bez najmniejszych problemów opanują sytuację wśród pozostałych więźniów. Wykorzystując nocną zmianę kaset nagrywających cały eksperyment porwali Tareka z jego celi i w bestialski sposób pobili i poniżyli (między innymi sikając mu na twarz gdy leżał na ziemi). Ta jednak sytuacja jeszcze bardziej rozwścieczyła Tareka i uświadomiła w fakcie, że to wszystko to nie gra, a wojna, którą trzeba przeżyć. Zdenerwowani strażnicy próbowali zdobyć autorytet coraz bardziej drastycznymi metodami. W końcu zaczęli już torturować wszystkich więźniów, a swoja złość przelali również na obserwujących cały eksperyment naukowców…

Wiadomo, nie ma wojny bez ofiar i na tej one również się pojawią. Mówiąc szczerze film ten jest jednym z najlepszych thrillerów jakie kiedykolwiek widziałem. Obrazuje on fakt, iż człowiek gdy tylko dostanie prawo władzy nad kimś, zaraz potrafi to wykorzystać w najbardziej ohydny sposób. To miały być niewinne badanie naukowe, a okazało się prawdziwym koszmarem. W tym obrazie możemy się również przekonać, że nie przemoc fizyczna, a psychiczna najbardziej wpływa na więzionego człowieka. W doskonały sposób przedstawiono też ludzką chęć dominacji nad drugim człowiekiem.

Jeżeli idzie o sam film, to jak przystało na dobry thriller trzyma on w napięciu od początku, aż po napisy końcowe. Znakomita jest tu również gra aktorów, którzy wiernie odtworzyli życie w realiach więzienia. Klimat w filmie układa się w pewien schemat i narasta głównie w tedy gry w /więzieniu/ następuje cisza nocna (charakterystyczne zielone światło wprowadza widza w dość hipnotyczny nastrój, oczekiwania na to jaką nową torturę zastosują tej nocy strażnicy). Sama fabuła oparta jest na prawdziwych wydarzeniach, dlatego też nie można mieć do niej jakichkolwiek uwag, ponieważ musiała się ona trzymać ustalonej wersji wydarzeń /Stanford Prison Experiment/(oczywiście kilka rzeczy zmieniono tak, aby ukazać w jak najbardziej dramatyczny sposób całe to niesamowite zjawisko). Cóż mogę więcej dodać, po prostu proponuje oglądnąć ten obraz wszystkim tym co cenią sobie dobre kino, oparte na dodatek na prawdziwych wydarzeniach.

Ocena: 9/10

Eksperyment – Experiment, Das (2001)

Produkcja: Niemcy
Gatunek: Thriller/Psychologiczny

Data premiery: 2003-01-17 (Polska) , 2001-03-07 (Świat)

Reżyseria: Oliver Hirschbiegel
Scenariusz: Oliver Hirschbiegel, Mario Giordano, Don Bohlinger, Christoph Darnstädt
Zdjęcia: Rainer Klausmann
Muzyka: Alexander Bubenheim
Scenografia: Uli Hanisch, Andrea Kessler (I)

Na podstawie: powieści Mario Giordano „Black Box”

Od lat: 15
Czas trwania: 120
Dyst.: Vision Film Distribution

Obsada:
Moritz Bleibtreu: Tarek Fahd, więzień nr 77
Oliver Stokowski: Schutte, więzień nr 38
Wotan Wilke Möhring: Joe, więzień nr 69
Stephan Szasz: więzień nr 53
Polat Dal: więzień nr 40
Danny Richter: więzień nr 21
Ralf Müller: więzień nr 15
Markus Rudolf: więzień nr 74
Peter Fieseler: więzień nr 11
Thorsten Dersch: więzień nr 86
Sven Grefer: więzień nr. 94