Wątpliwość / Doubt (2008)

Pojedynek gigantów

Lata sześćdziesiąte ubiegłego stulecia. Przez Amerykę przetacza się fala zmian politycznych i społecznych. Do katolickiej szkoły, którą żelazną ręką od lat prowadzi siostra Aloysius (Meryl Streep), trafia pierwszy czarnoskóry uczeń oraz ksiądz-wuefista o liberalnych poglądach. Ten drugi od początku nie cieszy się zaufaniem dyrektorki. Ojciec Flynn (Philip Seymour Hoffman) odrzuca surową dyscyplinę, chętnie żartuje z uczniami, nosi długie paznokcie i lubi świeckie piosenki. Szczególną opieką otacza Donalda Millera – najbardziej narażonego na trudności ze względu na kolor skóry. Kiedy młoda siostra James (Amy Adams) sygnalizuje przełożonej dziwne zachowanie chłopca, dyrektorka zaczyna podejrzewać księdza o pedofilię. Postanawia zmusić go, by przyznał się do winy i usunąć ze szkoły. W swej krucjacie przeciw ojcu Flynnowi nie znajduje jednak sprzymierzeńców, a sam Flynn stanowczo zaprzecza stawianym mu zarzutom.

„Wątpliwość” to adaptacja nagrodzonej Pulitzerem sztuki Johna Patricka Shanley’a, z wielkim powodzeniem wystawianej między innymi na Broadwayu (w 2007 roku trafiła także na deski polskiego Teatru Polonia). Dramat powstał w oparciu o własne doświadczenia autora, wyniesione z edukacji w katolickiej szkole na nowojorskim Bronxie, z której zresztą został usunięty. Sukces „Wątpliwości” skłonił Shanley’a do przeniesienia jej na ekran. To nie pierwszy flirt amerykańskiego dramaturga z X Muzą. Ma też na koncie kilka scenariuszy (w tym nagrodzony Oscarem za 1987 rok „Wpływ księżyca”) i reżyserię komedii „Joe kontra wulkan”. Nigdy jednak nie pozyskał do współpracy tak wybitnej obsady. To właśnie aktorskie kreacje (cztery nominacje do Oscara, co chyba jeszcze nie zdarzyło się w przypadku produkcji bez nominacji dla najlepszego filmu) stanowią o sile ekranowej „Wątpliwości”. I są jej jedynym naprawdę mocnym atutem.

Jeden z najbardziej charyzmatycznych aktorów swojego pokolenia kontra najbardziej utalentowana spośród żyjących hollywoodzkich aktorek – Meryl Streep i Philip Seymour Hoffman – stanowią wymarzony duet. Aktorski pojedynek tej pary skrzy się całą gamą emocji, zachwyca bogactwem ekspresji. Zaledwie dziesięciominutowym, ale jakże przejmującym występem, błysnęła także mało popularna aktorka drugiego planu, Viola Davis (jako matka czarnoskórego Donalda). Niemniej przekonująco wypadła Amy Adams w roli niewinnej, prostodusznej siostry James. Aktorski kunszt jednak nie ratuje postaci przed jednowymiarowością. Ich konfrontacja mogłaby stanowić interesującą artystyczną wypowiedź na temat moralnego relatywizmu czy konfliktu wartości. Tymczasem bohaterowie skontrastowani zostali dość stereotypowo, a szala racji zdaje się ostatecznie przechylać na jedną ze stron, czyniąc problem czarno-białym, podczas gdy tyle w nim odcieni szarości.

Niezbyt powiodła się także próba przeniesienia teatralnego spektaklu na duży ekran. Dramaturgia obrazu opiera się wyłącznie na aktorskich kreacjach. Tyle wystarcza na scenie, ale dobre kino powinno dysponować znacznie bogatszym repertuarem środków wyrazu. Wciąż jednak broni się scenariusz i stanowi drugi – obok wyśmienitej obsady – powód, dla którego warto poświęcić uwagę „Wątpliwości”. Shanley porusza niezwykle aktualny temat molestowania dzieci, ale w gruncie rzeczy to nie on, lecz tytułowa wątpliwość, stanowi kwestię, którą poddaje się tu dyskusji. Interesującym zabiegiem jest to, że natura relacji ojca Flynna z czarnoskórym uczniem ostatecznie pozostaje w sferze przypuszczeń. Wartość utworu Shanley’a nie tkwi bowiem w jakichkolwiek rozstrzygnięciach co do słuszności postaw bohaterów, lecz w naświetleniu problemów, jakie rodzą na pozór proste i klarowne sytuacje, w tym przypadku uzasadnione podejrzenie o pedofilię. Jak daleko można się posunąć w dociekaniu prawdy, gdy pomyłka może zrujnować komuś reputację czy życiową szansę? Gdzie przebiega granica pomiędzy obroną własnych przekonań, a agresją wobec odmiennych racji? Czy czyny powszechnie uznawane za niedopuszczalne można zaakceptować, jeśli w szczególnym przypadku służą dobrym celom? Shanley zręcznie zasiał tego rodzaju pytania i wątpliwości w konstrukcji swojego scenariusza. Wielka szkoda, że ekranowej adaptacji zabrakło nieco finezji, by dylematy bohaterów mogły spotkać się ze szczerym zaangażowaniem ze strony widzów.

Ocena: 5/10

Tytuł oryginalny: Doubt
Reżyseria: John Patrick Shanley
Scenariusz: John Patrick Shanley
Zdjęcia: Roger Deakins
Muzyka: Howard Shore, Philip Glass
Produkcja: USA
Gatunek: Dramat
Data premiery (Świat): 30.10.2008
Data premiery (Polska): 20.02.2009
Czas trwania: 104 minuty
Obsada: Meryl Streep, Philip Seymour Hoffman, Amy Adams, Viola Davis